De twee ontwikkelingen, de culturele – jouw plaats in de samenleving en de cultuur -  en je lichamelijke levensloop eindigden vroeger ongeveer synchroon. Door verbetering van zorg en voeding is je leeftijd sterk toegenomen, waar we natuurlijk zeer dankbaar voor zijn. Maar je culturele relevantie is (bijna) niet toegenomen. Deze discrepantie betekent een lijden. En voordat we werken aan een andere mentale instelling van het individu en oproepen tot meer zorg en aandacht vanuit de samenleving, denk ik dat we dit lijden beter eerst onder ogen kunnen zien. Het is niet de schuld van de individualistische samenleving dat iemand zijn leven als niet relevant ervaart. Ook niet van zijn eigen foute denken.

Ik bepleit erkenning van het lijden dat bestaat en dat zich uit in het gevoel van ‘voltooid leven’. De christelijke partijen en de SP reageren met een streven naar betere ouderenzorg, alsof dat het ‘voltooide leven’ ineens weer relevant kan maken, wat een misvatting is. Natuurlijk is alles wat op dit gebied gedaan wordt goed, noodzakelijk en belangrijk. Maar het is geen ‘oplossing’. Want dat ‘culturele’ leven was en blijft toch afgerond en ‘klaar’, voor sommigen echt ‘voltooid’.

Troost, dat kunnen we bieden, en zo wordt het ervaren. Kinderen, vrijwilligers, zorgverleners: wie liefdevol met zijn medemens omgaat geeft deze een persoonlijke waarde. Een waarde op zich. Maar toch - een gedeelte van onze waarde bestaat juist in onze relevantie voor anderen. Ik bepleit daarom al jaren om ouderen die dreigen geïsoleerd te raken, in te schakelen in taken die zij voor een ander kunnen doen. Dat helpt echt.

Afhankelijkheid, zo moeilijk te dragen. Hoewel ik een keer een dame ontmoette die zei het heerlijk te vinden dat er zo voor haar gezorgd werd, ze had haar hele leven voor anderen gezorgd! Maar ik moet er niet aan denken. Er bestaat geen groter verschil tussen de levensfase van de fitte oudere, die geniet en zich vrij voelt, en de zorgafhankelijke fase daarna. Als iemand door een hersenbloeding plotseling sterft, denkt de omgeving al gauw: die heeft geluk gehad.

Uiteindelijk moeten we allemaal klaarkomen met de vraag naar wie we zijn. Wie daarbij de troost heeft van een relatie met God, en ook nog een God die liefdevol en vergevend is, die mag zich gelukkig prijzen. Verder: mensen die je liefhebben om je heen: een Godsgeschenk. Maar uiteindelijk sta je er alleen voor.

Liebje Hoekendijk is auteur van het boek Levenskunst van ouderen.